czwartek, 17 czerwiec 2021 21:57

Unijna ochrona dla każdego kredytobiorcy konsumenta

Ochrona przewidziana w dyrektywie w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich przysługuje każdemu konsumentowi niezależnie od tego czy przeczytał umowę czy też nie

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 10 czerwca 2021 r. sygn. akt C-198/20 potwierdził, że unijna dyrektywa Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunkach w umowach konsumenckich przyznaje ochronę każdemu konsumentowi, a nie tylko takiemu, którego można uznać za „właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta”.

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli skierował pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie dotyczącej stwierdzenia nieważności umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do franka szwajcarskiego. W omawianej sprawie umowa kredytu została podpisana przez jednego z kredytobiorców we własnym imieniu i na rachunek trzech pozostałych kredytobiorców. Kredytobiorca, który podpisał umowę kredytu podnosił, że nie zapoznał się z umową przed jej podpisaniem z uwagi na brak niezbędnego czasu, drugi kredytobiorca wskazał, że odczytał umowę dopiero po jej podpisaniu, ale nie zrozumiał jej treści, natomiast dwaj pozostali kredytobiorcy nigdy nie przeczytali umowy.

Polski sąd powziął wątpliwości czy sprawie można przyznania kredytobiorcom ochronę przewidzianą w dyrektywie 93/13, w sytuacji gdy tylko jeden z czterech kredytobiorców podpisał umowę kredytu, bez jej uprzedniego przeczytania, drugi przeczytał ją później, ale nie zrozumiał jej treści, a dwaj ostatni nigdy jej nie przeczytali. Wobec tych wątpliwości wydał on postanowienie o zawieszeniu postępowania krajowego i skierowaniu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej trzech pytań prejudycjalnych: Po pierwsze, czy ochrona w ramach dyrektywy 93/13 przysługuje każdemu konsumentowi, czy tylko właściwie poinformowanemu, dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi? Innymi słowy, czy sąd krajowy stwierdzić może abuzywność postanowień umowy zawieranej przez każdego konsumenta, czy też przez osobę, którą można uznać za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta?

Po drugie, czy można za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta uznać konsumenta, który nie przeczytał umowy o takim ciężarze gatunkowym i niosącej za sobą tak daleko idące skutki przed jej zawarciem? Po trzecie, czy można za właściwie poinformowanego, dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta uznać tego, który wprawdzie przeczytał projekt takiej umowy, ale jej nie zrozumiał w pełni, a mimo to nie próbował zrozumieć jej znaczenia przed zawarciem, w szczególności nie zwracał się do drugiej strony umowy – banku z prośbą o jej wyjaśnienie? Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że odpowiedź na tak postawione pytania można wywieść w sposób jednoznaczny z dotychczasowego orzecznictwa. Trybunał ponownie potwierdził, że pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji. Status konsumenta jest zatem całkowicie niezależny od zachowania danej osoby przy zawieraniu umowy.

Na mocy dyrektywy 93/13 sąd krajowy ma obowiązek z urzędu zbadać nieuczciwy charakter warunku umownego aby w ten sposób wyrównać brak równowagi między konsumentem a przedsiębiorcą. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że sąd krajowy dokonując oceny, czy warunek umowny został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem w rozumieniu art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, powinien przyjąć jako kryterium oceny właściwie poinformowanego oraz dostatecznie uważnego i rozsądnego przeciętnego konsumenta.

Sąd krajowy ma obowiązek ustalić czy w świetle wszystkich okoliczności faktycznych, w tym licznych form zachęty stosowanych przez Bank w procesie negocjacji umowy kredytu i dostarczonych konsumentowi informacji, właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować możliwe ryzyko ekonomiczne zawarcia umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego.

Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze Trybunał uznał, że nie ma konieczności udzielania odpowiedzi na drugie i trzecie pytania polskiego sądu.